Gezocht: innovatieve ideeën voor plastic afval

Tegenwoordig scheidt iedere milieubewuste Nederlander zijn of haar afval. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen meerdere groepen waarvan GFT (groente-, fruit- en tuinafval), papier, plastic en restafval de meest bekende zijn. Daarnaast wordt glas naar de glasbak gebracht en datzelfde geldt voor het scheiden van zaken zoals batterijen, toners en cartridges. Prima zou je denken, maar een recent onderzoek van het Centraal Planbureau, het CPB, wees iets opmerkelijks uit met betrekking tot het plastic afval. Zo wordt de winst voor het milieu door plastic afvalinzameling niet door kwantiteit verhoogd, maar door kwaliteit. Hoe dat precies zit, lees je hier.

Kwantiteit versus kwaliteit

Afgelopen september publiceerde het CPB het rapport genaamd ‘De circulaire economie van kunststof; van grondstoffen tot afval’. Daarin was onder meer te lezen dat het verhogen van de hoeveelheid plastic afvalinzameling niet automatisch leidt tot een verhoging van de winst voor het milieu. Sterker nog, in dit rapport werd de nadruk gelegd op het stimuleren van innovatieve oplossingen door de overheid. Waarom? De kwaliteit van het huidige ingezamelde plastic afval is bijzonder matig en bovendien beperkt bruikbaar. Doordat tot nu toe de focus vooral heeft gelegen op de kwantiteit, zorgt juist deze beperkte bruikbaarheid ervoor dat afvalverbranding alsnog noodzakelijk is. Om de kwaliteit van deze gerecyclede kunststof verder te verhogen, moet de plasticafvalinzameling nog beter gesorteerd worden. Hoewel dit volgens het rapport tot hogere kosten leidt, geldt dat ook voor de milieuwinst.

Wat is eigenlijk ‘plasticsoep’?

Om te verduidelijken welk effect onze huidige plasticafvalinzameling heeft op het milieu, verduidelijken we hier eerst het begrip ‘plasticsoep’. Dit begrip dateert van het jaar 1997 toen kapitein Charles Moore op de route van Hawaï naar Zuid-Californië voer, door de North Pacific Gyre. Dit is een gebied ten noorden van de Grote Oceaan. Hier zag Moore vele stukken plastic langsdrijven. Plastic dat door golfslag, verwering en zonlicht uit elkaar valt in kleine stukken. Toen hij nader onderzoek deed, concludeerde hij dat hier een veel hogere concentratie plastic ronddreef dan op andere plekken in de oceaan. Daarbij, dat het leek te zweven in deze waterkolom. De oorzaak hiervan is dat dit grote ringvormige zeestroomgebied, de North Pacific Gyre, het plastic afval aantrekt. Moore noemde dit een ‘plasticsoep’. Een term die wereldwijd gebruikt wordt om dit verschijnsel te beschrijven. Het gebied zelf is naar schatting vele malen groter dan Nederland.

Het ontstaan van ‘plasticsoep’

Misschien denk je nu dat jouw plasticverbruik niet bijdraagt aan het ontstaan van deze ‘plasticsoep’. Je scheidt immers al je plastic afval. Helaas moeten we je dan teleurstellen. Uiteraard maken achtergebleven kunststoffen visnetten deel uit van deze kunststofarchipel en ook het afval dat sommigen op straat weggooien draagt bij aan deze drijvende vuilnisbelt. Maar veel dichterbij huis, of liever gezegd in huis, draagt het wassen van synthetische kleding en het poetsen van je tanden bij aan het ontstaan en de groei van de ‘plasticsoep’. Oceanen nemen ruim 70 procent van ons aardoppervlak in. Ze zijn onze meest belangrijke zuurstofleveranciers en ze zijn voor een groot deel van de wereldpopulatie de meest belangrijke voedingsbron. Doordat plastic niet biologisch afbreekbaar is, zorgt de ‘plasticsoep’ in de zeeën en oceanen er ook voor dat talloze zeedieren sterven.

Effect van plasticrecycling op het milieu

Wat draagt onze dagelijkse plasticrecycling nu eigenlijk wel bij aan het milieu? Het onderzoeksrapport van het CPB stelt dat dit vrij beperkt is. De totale CO2-uitstoot in Nederland wordt met niet meer dan 0,15 procent gereduceerd. Daarbij komt, dat er geen aantoonbare relatie ligt tussen onze plasticrecycling en de vermindering van zwerfafval en de ‘plasticsoep’. Ook hebben sommige overheidsmaatregelen een averechts effect. Door bijvoorbeeld de tarieven voor restafval te verhogen, kunnen andere afvalstromen vervuild raken. Denk hierbij onder meer aan het GFT-afval. Uit dit afval wordt compost vervaardigd en wanneer hier plasticresten in zitten komen deze doorgaans in het oppervlaktewater terecht. Zelfs plastic dat gemaakt is van biomassa helpt hier niet (genoeg) bij. Dit komt doordat maar 25 procent van deze zogeheten ‘bioplastics’ geschikt is voor compostering. Hiervoor is veel industriële ruimte nodig wat een nadelige invloed kan hebben op natuur- en landbouwgronden. Daarom wordt geadviseerd altijd eerst te kijken wat de neveneffecten zijn van de ‘bioplastics’ in kwestie.

Kansrijke aanknopingspunten

Het CPB vermeldt in het rapport geen alternatieven om het ontstaan van ofwel zwerfafval dan wel ‘plasticsoep’ te voorkomen. Echter, worden er wel aanknopingspunten geopperd die kansrijk zouden kunnen zijn. Daarbij wordt het opstellen van regels in internationaal verband genoemd. Bijvoorbeeld in de wereldwijde cosmeticabranche. Hierin zouden de regels voor wat betreft het plasticgebruik aanzienlijk kunnen worden aangescherpt. Daarnaast zouden de technieken die plastics uit afvalwater kunnen filteren verder onderzocht en verbeterd kunnen worden. Ook het statiegeldsysteem zou verder uitgebreid kunnen worden om zo de kwaliteit van de plasticafvalinzameling te verbeteren. Daarnaast zouden nieuwe technologische ontwikkelingen gericht kunnen worden op een optimalisatie van het gerecyclede plastic zelf en een kostenreductie van plasticrecycling.